Rắc rối con số

07/06/2024 16:45
Số 0. Cách viết số 0 đặt trước một, hai số khác (hoặc cả dãy số) đã có từ lâu. Đã nhiều năm rồi ít thấy. Mới đây, cách viết ấy lại xuất hiện nhiều, tạo thuận lợi cho đời sống xã hội thời đổi mới - hội nhập, nhưng cũng gây ra không ít phiền toái và hài hước.

Số 0. Cách viết số 0 đặt trước một, hai số khác (hoặc cả dãy số) đã có từ lâu. Đã nhiều năm rồi ít thấy. Mới đây, cách viết ấy lại xuất hiện nhiều, tạo thuận lợi cho đời sống xã hội thời đổi mới - hội nhập, nhưng cũng gây ra không ít phiền toái và hài hước.

Khi số 0 là số thứ tự hoặc số đo đếm định lượng từ 1 trở đi thì nó luôn luôn đứng sau. Thông thường, khi nó đứng trước tất cả là do: a - số ký hiệu hoặc số đếm đã được ký hiệu hóa, danh từ hóa (như tên gọi); b - số chặn đầu cần thiết đứng trước số tiếp theo. Trường hợp b chỉ xảy ra ở văn bản hành chính, pháp luật, giao dịch tài chính,... nhằm ngăn chặn tẩy xóa chữ số. (Bên cạnh, còn có dòng phụ chú, chẳng hạn: sinh ngày ba tháng Mười năm một nghìn chín trăm sáu mươi, ba trăm năm mươi bảy tỉ đồng, một trăm mét vuông…). Và c - số chưa đạt đến 1 (0,2 chẳng hạn - có dấu phẩy). Số thứ tự từ 1 đến 9, tại một văn bản bình thường, cớ gì cứ phải chêm số 0 vào trước (01, 02, 03,...).Thật ra, cách viết đó đã xuất hiện từ những năm bảy mươi thế kỷ trước. Trong quyển “Thi nhân Việt Nam thế hệ 1954-1973” của Nguyễn Tấn Long, Phan Canh (Nxb Sống Mới, Sài Gòn, 1974) có chỗ ghi: “18/05/1973”. Nhưng xưa kia cách sử dụng số không (0) như thế không nhiều. Điều đáng nói là khoảng mười năm trở lại đây, việc ghi số 0 một cách vô lý, dư thừa đã và đang xảy ra tràn lan khắp cả nước. Biển số nhà ghi 09, 01… Băng rôn, biểu ngữ, giấy mời họp... cũng ghi số 0 một cách hồn nhiên như vậy. Thứ tự trang báo cũng ghi 02, 03... Thiết nghĩ, khi làm một văn bản thông thường về sinh hoạt, chúng ta không đặt thêm con số 0 vào phía trước số đã được xác định, dẫu số đó chỉ đơn lẻ từ 1 đến 9.

Số tròn. Nhiều người nói và viết rất hồn nhiên, rằng “năm nay cô ấy tròn 17 tuổi, tròn 23 tuổi...", “kỷ niệm tròn 43 năm…”. Không ít bài báo in sa vào cách viết khập khiễng này. Đã tròn thì phải có số không. Gọi chẵn cũng tạm nghe được, nếu là 5, 15, 25… Tuổi khoảng từ 18 đến 21, có thể gọi là tuổi đôi mươi. Định lượng từ 9 đến 16, có thể nói là mươi, mười lăm. Làm tròn số khi tính toán không cần chính xác lại là việc khác. Riêng "tuổi trăng tròn" là nói về thiếu nữ mười lăm (năm chẵn), tròn ở đây là hình tròn của trăng rằm; hoặc trẻ sinh đầy năm (12 tháng) cũng gọi tròn năm.

Con số trong văn bản văn học. Văn bản hành chính, chính trị, kinh tế, khoa học, báo chí... rất cần nêu con số. Văn bản văn học lại cần hạn chế, sử dụng con số - ngoại trừ sự cố ý của tác giả - tùy từng thể loại đặc thù. Khi phải trình bày con số thì nên dùng chữ để mô tả. Con số quá nhiều, lại đặt không đúng chỗ khiến độc giả bị san sẻ sự chú ý quá mức cần thiết, ắt làm tầm nhìn rộng sâu ra phía sau trang văn bị cản trở, gây vướng víu cho xúc cảm tiếp nhận văn bản nghệ thuật. Tránh viết con số không phải lúc nào cũng khó, ngay cả trường hợp như là “khô khan”, “vô cảm”. Chẳng hạn: là 50% có thể viết một nửa, 25% có thể viết một phần tư... (Đương nhiên, thơ Nguyễn Bính không thể viết: “Nhà em cách 4 quả đồi/ Cách 3 ngọn suối cách đôi cánh rừng”. Thành ngữ không thể nói: “Mồm 5 miệng 10”, “1 vừa 2 phải”).

Con số ở đầu câu và số chưa được xác định rõ ràng. Bài ca dao “Mười thương” không thể giãi bày: “1 thương, 2 thương, 3 thương”... Bài thơ của nhà thơ Nguyễn Hữu Quý viết về mười nghìn ngôi mộ ở nghĩa trang Trường Sơn, có nhiều câu ở đầu dòng có chữ “Mười nghìn”, chẳng lẽ tác giả viết 10.000 ở đầu mấy chục câu thơ ư? Nếu phải nêu con số ở câu đầu, đoạn đầu thì nên chuyển thành chữ viết hoặc chuyển nó vào phần sau của câu. Thí dụ: “1.000 người tham gia đi bộ”. Nên viết: “Một nghìn người tham gia đi bộ”, hoặc “Trong cuộc đi bộ này, có 1000 người tham gia. Đương nhiên, là có ngoại lệ, tùy thuộc vào văn bản cụ thể. Chẳng hạn, đưa thời điểm lên đầu để nhấn mạnh, như: “1945, Tuyên ngôn Độc lập”; “1975, Thống nhất đất nước”; “1986, bắt đầu thời kỳ Đổi mới”…


Tin xem thêm

Khai mạc Liên hoan Tuồng và Dân ca kịch toàn quốc 2025

Giải Trí
17/11/2025 15:22

Tối 17/11, Liên hoan Tuồng và Dân ca kịch toàn quốc 2025 đã chính thức khai mạc tại rạp Kim Mã (Hà Nội).

“Lời ca còn mãi” tri ân NSND Trung Kiên - cây đại thụ của nền thanh nhạc Việt Nam

Giải Trí
16/11/2025 15:11

Đêm nghệ thuật “Lời ca còn mãi” tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam trở nên nghẹn ngào khi tiếng hát cố NSND Trung Kiên bất ngờ vang lên, “hòa giọng” cùng các học trò ...

Nhiều hoạt động hấp dẫn trong Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam” năm 2025

Giải Trí
13/11/2025 15:06

Nhằm tôn vinh giá trị di sản văn hóa của 54 dân tộc Việt Nam và lan tỏa tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức Tuần “Đại đoàn kết cá...

Làng du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn được UN Tourism vinh danh “Làng du lịch tốt nhất năm 2025”

Giải Trí
08/11/2025 15:20

Làng du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn, Lạng Sơn vinh dự đón nhận Giải thưởng “Làng du lịch tốt nhất năm 2025” do Tổ chức Du lịch Liên hợp quốc (UN Tourism) trao tặng

Thành lập Ban Tổ chức Tuần "Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam" năm 2025

Giải Trí
01/11/2025 15:07

Ban Tổ chức có nhiệm vụ tổ chức thực hiện Kế hoạch Tuần "Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam" năm 2025 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt ...

Bảo đảm hành lang pháp lý để ngành xuất bản “vươn mình” trong kỷ nguyên mới

Giải Trí
29/10/2025 15:08

Sau hơn 12 năm thực hiện, Luật Xuất bản 2012 đã đem lại nhiều kết quả nổi bật, song với sự phát triển không ngừng của đời sống xã hội, Luật Xuất bản hiện hành đặt ra nhiề...

Album "Nếu..." - lời tự tình sâu lắng của nhạc sĩ Nguyễn Thành Trung

Giải Trí
20/10/2025 15:16

Nhạc sĩ Nguyễn Thành Trung vừa giới thiệu đến người yêu nhạc album mới mang tựa đề "Nếu..." - một tuyển tập gồm 8 ca khúc thấm đẫm chất trữ tình, tự tình, đánh dấ...

Phát động cuộc thi sáng tác bài hát về ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Giải Trí
16/10/2025 15:15

Cuộc thi không chỉ là dịp để tôn vinh nghệ thuật và người làm nghệ thuật, mà còn là hành trình khơi dậy cảm hứng, kết nối tình yêu đất nước qua âm nhạc, góp phần làm phon...

Ông cháu Chích Chòe

Giải Trí
13/10/2025 12:03

Chích Chòe rũ mình, rỉa lông, rỉa cánh. Nó thích thú chải chuốt bộ trang phục bóng bẩy của mình. Khoái chí, anh chàng ngẩng cao đầu, cất tiếng hót trong vắt giữa trời xuâ...