Rắc rối con số

07/06/2024 16:45
Số 0. Cách viết số 0 đặt trước một, hai số khác (hoặc cả dãy số) đã có từ lâu. Đã nhiều năm rồi ít thấy. Mới đây, cách viết ấy lại xuất hiện nhiều, tạo thuận lợi cho đời sống xã hội thời đổi mới - hội nhập, nhưng cũng gây ra không ít phiền toái và hài hước.

Số 0. Cách viết số 0 đặt trước một, hai số khác (hoặc cả dãy số) đã có từ lâu. Đã nhiều năm rồi ít thấy. Mới đây, cách viết ấy lại xuất hiện nhiều, tạo thuận lợi cho đời sống xã hội thời đổi mới - hội nhập, nhưng cũng gây ra không ít phiền toái và hài hước.

Khi số 0 là số thứ tự hoặc số đo đếm định lượng từ 1 trở đi thì nó luôn luôn đứng sau. Thông thường, khi nó đứng trước tất cả là do: a - số ký hiệu hoặc số đếm đã được ký hiệu hóa, danh từ hóa (như tên gọi); b - số chặn đầu cần thiết đứng trước số tiếp theo. Trường hợp b chỉ xảy ra ở văn bản hành chính, pháp luật, giao dịch tài chính,... nhằm ngăn chặn tẩy xóa chữ số. (Bên cạnh, còn có dòng phụ chú, chẳng hạn: sinh ngày ba tháng Mười năm một nghìn chín trăm sáu mươi, ba trăm năm mươi bảy tỉ đồng, một trăm mét vuông…). Và c - số chưa đạt đến 1 (0,2 chẳng hạn - có dấu phẩy). Số thứ tự từ 1 đến 9, tại một văn bản bình thường, cớ gì cứ phải chêm số 0 vào trước (01, 02, 03,...).Thật ra, cách viết đó đã xuất hiện từ những năm bảy mươi thế kỷ trước. Trong quyển “Thi nhân Việt Nam thế hệ 1954-1973” của Nguyễn Tấn Long, Phan Canh (Nxb Sống Mới, Sài Gòn, 1974) có chỗ ghi: “18/05/1973”. Nhưng xưa kia cách sử dụng số không (0) như thế không nhiều. Điều đáng nói là khoảng mười năm trở lại đây, việc ghi số 0 một cách vô lý, dư thừa đã và đang xảy ra tràn lan khắp cả nước. Biển số nhà ghi 09, 01… Băng rôn, biểu ngữ, giấy mời họp... cũng ghi số 0 một cách hồn nhiên như vậy. Thứ tự trang báo cũng ghi 02, 03... Thiết nghĩ, khi làm một văn bản thông thường về sinh hoạt, chúng ta không đặt thêm con số 0 vào phía trước số đã được xác định, dẫu số đó chỉ đơn lẻ từ 1 đến 9.

Số tròn. Nhiều người nói và viết rất hồn nhiên, rằng “năm nay cô ấy tròn 17 tuổi, tròn 23 tuổi...", “kỷ niệm tròn 43 năm…”. Không ít bài báo in sa vào cách viết khập khiễng này. Đã tròn thì phải có số không. Gọi chẵn cũng tạm nghe được, nếu là 5, 15, 25… Tuổi khoảng từ 18 đến 21, có thể gọi là tuổi đôi mươi. Định lượng từ 9 đến 16, có thể nói là mươi, mười lăm. Làm tròn số khi tính toán không cần chính xác lại là việc khác. Riêng "tuổi trăng tròn" là nói về thiếu nữ mười lăm (năm chẵn), tròn ở đây là hình tròn của trăng rằm; hoặc trẻ sinh đầy năm (12 tháng) cũng gọi tròn năm.

Con số trong văn bản văn học. Văn bản hành chính, chính trị, kinh tế, khoa học, báo chí... rất cần nêu con số. Văn bản văn học lại cần hạn chế, sử dụng con số - ngoại trừ sự cố ý của tác giả - tùy từng thể loại đặc thù. Khi phải trình bày con số thì nên dùng chữ để mô tả. Con số quá nhiều, lại đặt không đúng chỗ khiến độc giả bị san sẻ sự chú ý quá mức cần thiết, ắt làm tầm nhìn rộng sâu ra phía sau trang văn bị cản trở, gây vướng víu cho xúc cảm tiếp nhận văn bản nghệ thuật. Tránh viết con số không phải lúc nào cũng khó, ngay cả trường hợp như là “khô khan”, “vô cảm”. Chẳng hạn: là 50% có thể viết một nửa, 25% có thể viết một phần tư... (Đương nhiên, thơ Nguyễn Bính không thể viết: “Nhà em cách 4 quả đồi/ Cách 3 ngọn suối cách đôi cánh rừng”. Thành ngữ không thể nói: “Mồm 5 miệng 10”, “1 vừa 2 phải”).

Con số ở đầu câu và số chưa được xác định rõ ràng. Bài ca dao “Mười thương” không thể giãi bày: “1 thương, 2 thương, 3 thương”... Bài thơ của nhà thơ Nguyễn Hữu Quý viết về mười nghìn ngôi mộ ở nghĩa trang Trường Sơn, có nhiều câu ở đầu dòng có chữ “Mười nghìn”, chẳng lẽ tác giả viết 10.000 ở đầu mấy chục câu thơ ư? Nếu phải nêu con số ở câu đầu, đoạn đầu thì nên chuyển thành chữ viết hoặc chuyển nó vào phần sau của câu. Thí dụ: “1.000 người tham gia đi bộ”. Nên viết: “Một nghìn người tham gia đi bộ”, hoặc “Trong cuộc đi bộ này, có 1000 người tham gia. Đương nhiên, là có ngoại lệ, tùy thuộc vào văn bản cụ thể. Chẳng hạn, đưa thời điểm lên đầu để nhấn mạnh, như: “1945, Tuyên ngôn Độc lập”; “1975, Thống nhất đất nước”; “1986, bắt đầu thời kỳ Đổi mới”…


Tin xem thêm

Khúc ca tình mẫu tử khi đối thoại với thời gian

Giải Trí
20/11/2024 15:23

Bài thơ “Mẹ” của Đỗ Trung Lai thuộc đề tài quen thuộc nhưng luôn mang sức gợi lớn: đề tài người mẹ. Bài thơ được chọn vào sách giáo khoa Ngữ văn 7 (tập 1, bộ Cánh diều). ...

“Vang danh nghề cổ” - series tranh truyện độc đáo về làng nghề thủ công Việt Nam

Giải Trí
10/11/2024 15:24

NXB Kim Đồng vừa ra mắt bộ sách “Vang danh nghề cổ” - series tranh truyện độc đáo giới thiệu về các làng nghề thủ công truyền thống của Việt Nam dành cho bạn đọc nhỏ tuổi...

Hoa hậu Thùy Tiên trở thành Ủy viên của Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam TP.HCM

Giải Trí
30/09/2024 15:50

Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên đã chính thức trở thành tân Ủy viên của Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam TPHCM nhiệm kỳ 2024 - 2029.

Long Biên: Khai mạc chuỗi sự kiện chào mừng kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô

Giải Trí
27/09/2024 16:00

Tối 26/9, UBND quận Long Biên tổ chức khai mạc chuỗi sự kiện, hoạt động xúc tiến thương mại - văn hóa thể thao chào mừng kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954...

Còn ai say trong câu hát

Giải Trí
15/09/2024 15:54

Cuộc kháng chiến 9 năm chống Pháp kết thúc bằng cuộc tiếp quản Thủ đô ngày 10/10/1954, song âm hưởng của ngày trở về đã hiện diện trong ca khúc từ trước đó. Nhiều người t...

Cơ hội thưởng lãm các sản phẩm thủ công mỹ nghệ Iran

Giải Trí
23/08/2024 16:44

Kỷ niệm 51 năm thiết lập Quan hệ Ngoại giao Iran – Việt Nam, Đại sứ quán Cộng hòa Hồi giáo Iran tại Việt Nam phối hợp với Bảo tàng Hà Nội tổ chức triển lãm giới thiệu Ngh...

Mỳ Quảng được đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Giải Trí
17/08/2024 16:48

Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng đã ký Quyết định đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Tri thức dân gian mỳ Quảng” tỉnh Quảng Na...

Nem rán và chạo tôm Việt Nam lọt danh sách "100 món ăn nhẹ được đánh giá ngon nhất thế giới"

Giải Trí
06/08/2024 16:52

Chả giò hay còn gọi là nem rán và chạo tôm là hai đại diện của Việt Nam lọt vào danh sách "100 món ăn nhẹ được đánh giá ngon nhất thế giới", theo chuyên trang ẩm ...

Việt Nam có thêm 13 cơ sở ăn uống lọt vào danh sách bình chọn của Michelin Guide

Giải Trí
30/07/2024 16:54

Trong đó, Hà Nội có 5 cơ sở ăn uống tại Hà Nội vào danh sách Bib Gourmand 2024: Bún chả Chan; Luk Lak; Miến Lươn Đông Thịnh; Mr Bảy Miền Tây; Phở Khôi Hói.