Rắc rối con số

07/06/2024 16:45
Số 0. Cách viết số 0 đặt trước một, hai số khác (hoặc cả dãy số) đã có từ lâu. Đã nhiều năm rồi ít thấy. Mới đây, cách viết ấy lại xuất hiện nhiều, tạo thuận lợi cho đời sống xã hội thời đổi mới - hội nhập, nhưng cũng gây ra không ít phiền toái và hài hước.

Số 0. Cách viết số 0 đặt trước một, hai số khác (hoặc cả dãy số) đã có từ lâu. Đã nhiều năm rồi ít thấy. Mới đây, cách viết ấy lại xuất hiện nhiều, tạo thuận lợi cho đời sống xã hội thời đổi mới - hội nhập, nhưng cũng gây ra không ít phiền toái và hài hước.

Khi số 0 là số thứ tự hoặc số đo đếm định lượng từ 1 trở đi thì nó luôn luôn đứng sau. Thông thường, khi nó đứng trước tất cả là do: a - số ký hiệu hoặc số đếm đã được ký hiệu hóa, danh từ hóa (như tên gọi); b - số chặn đầu cần thiết đứng trước số tiếp theo. Trường hợp b chỉ xảy ra ở văn bản hành chính, pháp luật, giao dịch tài chính,... nhằm ngăn chặn tẩy xóa chữ số. (Bên cạnh, còn có dòng phụ chú, chẳng hạn: sinh ngày ba tháng Mười năm một nghìn chín trăm sáu mươi, ba trăm năm mươi bảy tỉ đồng, một trăm mét vuông…). Và c - số chưa đạt đến 1 (0,2 chẳng hạn - có dấu phẩy). Số thứ tự từ 1 đến 9, tại một văn bản bình thường, cớ gì cứ phải chêm số 0 vào trước (01, 02, 03,...).Thật ra, cách viết đó đã xuất hiện từ những năm bảy mươi thế kỷ trước. Trong quyển “Thi nhân Việt Nam thế hệ 1954-1973” của Nguyễn Tấn Long, Phan Canh (Nxb Sống Mới, Sài Gòn, 1974) có chỗ ghi: “18/05/1973”. Nhưng xưa kia cách sử dụng số không (0) như thế không nhiều. Điều đáng nói là khoảng mười năm trở lại đây, việc ghi số 0 một cách vô lý, dư thừa đã và đang xảy ra tràn lan khắp cả nước. Biển số nhà ghi 09, 01… Băng rôn, biểu ngữ, giấy mời họp... cũng ghi số 0 một cách hồn nhiên như vậy. Thứ tự trang báo cũng ghi 02, 03... Thiết nghĩ, khi làm một văn bản thông thường về sinh hoạt, chúng ta không đặt thêm con số 0 vào phía trước số đã được xác định, dẫu số đó chỉ đơn lẻ từ 1 đến 9.

Số tròn. Nhiều người nói và viết rất hồn nhiên, rằng “năm nay cô ấy tròn 17 tuổi, tròn 23 tuổi...", “kỷ niệm tròn 43 năm…”. Không ít bài báo in sa vào cách viết khập khiễng này. Đã tròn thì phải có số không. Gọi chẵn cũng tạm nghe được, nếu là 5, 15, 25… Tuổi khoảng từ 18 đến 21, có thể gọi là tuổi đôi mươi. Định lượng từ 9 đến 16, có thể nói là mươi, mười lăm. Làm tròn số khi tính toán không cần chính xác lại là việc khác. Riêng "tuổi trăng tròn" là nói về thiếu nữ mười lăm (năm chẵn), tròn ở đây là hình tròn của trăng rằm; hoặc trẻ sinh đầy năm (12 tháng) cũng gọi tròn năm.

Con số trong văn bản văn học. Văn bản hành chính, chính trị, kinh tế, khoa học, báo chí... rất cần nêu con số. Văn bản văn học lại cần hạn chế, sử dụng con số - ngoại trừ sự cố ý của tác giả - tùy từng thể loại đặc thù. Khi phải trình bày con số thì nên dùng chữ để mô tả. Con số quá nhiều, lại đặt không đúng chỗ khiến độc giả bị san sẻ sự chú ý quá mức cần thiết, ắt làm tầm nhìn rộng sâu ra phía sau trang văn bị cản trở, gây vướng víu cho xúc cảm tiếp nhận văn bản nghệ thuật. Tránh viết con số không phải lúc nào cũng khó, ngay cả trường hợp như là “khô khan”, “vô cảm”. Chẳng hạn: là 50% có thể viết một nửa, 25% có thể viết một phần tư... (Đương nhiên, thơ Nguyễn Bính không thể viết: “Nhà em cách 4 quả đồi/ Cách 3 ngọn suối cách đôi cánh rừng”. Thành ngữ không thể nói: “Mồm 5 miệng 10”, “1 vừa 2 phải”).

Con số ở đầu câu và số chưa được xác định rõ ràng. Bài ca dao “Mười thương” không thể giãi bày: “1 thương, 2 thương, 3 thương”... Bài thơ của nhà thơ Nguyễn Hữu Quý viết về mười nghìn ngôi mộ ở nghĩa trang Trường Sơn, có nhiều câu ở đầu dòng có chữ “Mười nghìn”, chẳng lẽ tác giả viết 10.000 ở đầu mấy chục câu thơ ư? Nếu phải nêu con số ở câu đầu, đoạn đầu thì nên chuyển thành chữ viết hoặc chuyển nó vào phần sau của câu. Thí dụ: “1.000 người tham gia đi bộ”. Nên viết: “Một nghìn người tham gia đi bộ”, hoặc “Trong cuộc đi bộ này, có 1000 người tham gia. Đương nhiên, là có ngoại lệ, tùy thuộc vào văn bản cụ thể. Chẳng hạn, đưa thời điểm lên đầu để nhấn mạnh, như: “1945, Tuyên ngôn Độc lập”; “1975, Thống nhất đất nước”; “1986, bắt đầu thời kỳ Đổi mới”…


Tin xem thêm

Bộ sưu tập tác phẩm của nhạc sĩ Hoàng Vân được UNESCO ghi danh Di sản tư liệu thế giới

Giải Trí
11/04/2025 10:18

Bộ sưu tập của nhạc sĩ Hoàng Vân vừa được UNESCO ghi danh Di sản tư liệu thế giới. Bộ sưu tập này gồm hơn 700 tác phẩm âm nhạc sáng tác từ năm 1951 đến 2010, phản ánh biế...

Đêm nhạc "Nghe trẻ nghe tre": Sự giao thoa độc đáo giữa âm nhạc truyền thống và hiện đại

Giải Trí
02/04/2025 10:20

Tối ngày 1/4/2025, đêm nhạc "Nghe trẻ nghe tre" đã chính thức khép lại chiến dịch truyền thông cùng tên tại Trường Đại học FPT TP.HCM. Sự kiện này là cột mốc quan...

Triển lãm cây cảnh, hoa phong lan, đá cảnh và trải nghiệm sản phẩm làng nghề Huế

Giải Trí
31/03/2025 10:11

Hơn 600 nghệ nhân cây cảnh, hoa phong lan, đá cảnh, làng nghề… trên khắp cả nước về Phủ Nội vụ (Đại nội Huế) tham gia triển lãm với hàng ngàn tác phẩm đa dạng chủng loại.

"Trịnh cuối" - đêm nhạc kể chuyện nhạc sĩ Trịnh Công Sơn

Giải Trí
18/02/2025 10:21

Sau 6 năm kể từ đêm nhạc "Nguyệt hạ 2" trên sân khấu L’Espace, nghệ sĩ Giang Trang cùng các nghệ sĩ trẻ trở lại với dự án âm nhạc Trịnh Công Sơn theo một sắc thái...

Giá cây cảnh giảm sâu ngày 30 Tết

Giải Trí
08/02/2025 10:13

Sáng 30 Tết, khảo sát của phóng viên Tạp chí Người Hà Nội tại nhiều chợ cây cảnh trên địa bàn Hà Nội như: Lạc Long Quân (Tây Hồ), đường Láng (Đống Đa), Tố Hữu (Hà Đông), ...

Phim điện ảnh "Bộ tứ báo thủ" trở thành phim Việt chạm mốc 64 tỷ nhanh nhất

Giải Trí
02/02/2025 10:04

Sau 2 ngày công chiếu, phim điện ảnh "Bộ tứ báo thủ" của Trấn Thành cán mốc doanh thu 64 tỷ đồng, trở thành phim Việt chạm mốc 64 tỷ nhanh nhất mọi thời đại.

5 bộ phim được chiếu dịp kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng và mừng Xuân Ất Tỵ

Giải Trí
17/01/2025 10:06

5 bộ phim được chọn trong đợt chiếu phim này gồm “Hồng Hà nữ sĩ”, “Khang A Hù, người cán bộ xã Chế Cu Nha”, "Tìm lại tuổi thơ qua trò chơi dân gian”, “Cánh én trở về”...

Liên hoan Phim Ấn Độ tại Hà Nội: Trình chiếu miễn phí 4 bộ phim đặc sắc

Giải Trí
10/01/2025 10:07

Từ ngày 5 - 11/1, Đại sứ quán Ấn Độ tại Hà Nội tổ chức Liên hoan phim Ấn Độ, trình chiếu bốn bộ phim Ấn Độ nổi tiếng với phụ đề tiếng Việt, đại diện cho nhiều thể loại đi...

Điện ảnh Quân đội tặng phim "Mưa đỏ" bên sông Thạch Hãn cho tỉnh Quảng Trị

Giải Trí
02/01/2025 10:05

Ngày 27/1, Điện ảnh Quân đội (thuộc Tổng cục Chính trị - Bộ Quốc phòng) cho biết, đơn vị đang đề xuất tỉnh Quảng Trị tiếp nhận phim trường “Mưa đỏ”.